دین هر مال کلی است که بر ذمه شخص باشد. به عبارت ساده تر، دین حقی است که شخصی به عهده شخصی دیگر دارد که ممکن است به صورت تعهد به انجام فعل یا ترک فعلی از وی مطالبه کند. هنگامی که دیون یا طلب های مختلف ایجاد شده و متعدد باشند، فارغ از اینکه منشا طلب قراردادی بوده یا به صورت قهری، از تساوی برخوردار هستند و اگر طلبکاران بخواهند دیون خود را مطالبه کنند، به نسبت سهم هر یک از اموال مدیون، سهم خواهند داشت. سوالی که پیش می آید این است که بنابر اصل تساوی طلبکاران، دیون ممتازه چه زمانی مطرح می شود؟

دیون ممتازه چه زمانی مطرح می شود؟

پیش تر اشاره شد که دیون ممتازه، دیونی هستند که نسبت به طلب های دیگر از مدیون معین، دارای الویت خاص قانونی است. به این معنا که دارای حق تقدم و امتیاز در پرداخت هستند. فردی که فوت یا ورشکسته می شود، دیون وی حتی اگر مربوط به آینده باشد، به دیون حال تبدیل می شود. بنابراین اگر فرد ورشکسته یا متوفی، علی رغم داشتن بدهی های بسیار، ترکه یا اموال کافی برای تادیه آن نداشته باشد یا به عبارت بهتر دیون و تعهدات مالی وی از اموالش بیشتر باشد، در این صورت بحث دیون ممتازه مطرح می شود که نسبت به سایر دیون در الویت پرداخت قرار می گیرند.  

دیون ممتاز به کدام طلبکار ها اختصاص دارد؟

قانونگذار با رویکرد حمایتی از برخی طلبکاران، شرایط ممتازی را در نظر گرفته تا در مسیر احقاق حقوق خود، روند سریع تری را طی کنند. به این معنا که در تقسیم اموال مدیون میان طلبکاران، ابتدا سهم آنان پرداخت شود. ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی، طلبکاران ممتاز را ذیل چند طبقه معرفی کرده است:

طبقه اول مطالبات کارگر و حقوق و مزایای کارگر

الف- حقوق خدمه خانه برای مدت سه سال آخر قبل از فوت.

ب- حقوق خدمتگذاران بنگاه متوفی برای مدت شش ماه قبل از فوت.

ج- دستمزد کارگرانی که روزانه یا هفتگی مزد می‌گیرند برای مدت سه ماه قبل از فوت

طبقه دوم

طلب اشخاصی که مال آنها به‌عنوان ولایت یا قیمومت تحت اداره ورشکسته بوده نسبت به میزانی که ورشکسته مدیون شده است. این نوع طلب در صورتی دارای حق تقدم خواهد بود که توقف در دوره قیمومت یا ولایت و یا در ظرف یک‌سال از انقضاء آن اعلام شده باشد.

طبقه سوم

طلب پزشک و دارو فروش و مطالباتی که به مصرف مداوای متوفی و خانواده اش در ظرف سال قبل از فوت رسیده‌است.

طبقه چهارم

الف- نفقه زن مطابق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی که بیان میدارد:" زوجه در هر حال می‌تواند برای مطالبه نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر مقدم بر غرماء (طلبکاران) خواهد بود ولی اقارب فقط نسبت به آتیه می‌توانند مطالبه نفقه نمایند."

ب- مهریه زن تا میزان ده هزار ریال به شرط آنکه ازدواج اقلا ۵ سال قبل از توقف واقع شده باشد و نسبت به مازاد جزء سایر دیون محسوب می‌شود.

لازم به توضیح است که مبلغ مزبور مربوط به سنوات خیلی گذشته می‌باشد که پول دارای ارش زیادی بوده است و در حال حاضر تعیین مبلغ مهریه با توجه به ارزش فعلی پول به نظر دادگاه می‌باشد.

طبقه پنجم

سایر بستانکاران.

فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان قدس